Burgemeestersbericht demonstraties Extinction Rebellion en Bezorgde IJmuidenaren sluizencomplex

Geachte leden van de raad,

Op 21 oktober 2024 vonden er twee demonstraties plaats op het sluizencomplex in IJmuiden. Hierbij blokkeerden activisten van Extinction Rebellion (XR) de Noordersluis en de sluisdeur aan de buitenzijde van de Zeesluis IJmuiden met als doel om het cruiseschip MSC Virtuosa tegen te houden. Tegelijkertijd demonstreerde een groep van Bezorgde IJmuidenaren op de sluisdeur aan de binnenzijde van de Zeesluis IJmuiden. Deze groep wilde de sluizen openhouden voor een normale doorvaart van de cruiseschepen.

In dit bericht licht ik toe hoe de demonstratie plaatsvond en welke bevoegdheden ik inzette om de demonstraties ordelijk en veilig te laten verlopen.

Voorbereiding

Sinds augustus vonden er meerdere demonstraties door Extinction Rebellion plaats op het sluizencomplex in IJmuiden. Ik heb samen met politie en Openbaar Ministerie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de actievoerders om te zorgen voor een veilig verloop van hun acties.

Tijdens een van deze gesprekken heeft XR laten weten op 21 oktober naar de sluizen te komen om het cruiseschip MSC Virtuosa tegen te houden. 

De groep Bezorgde IJmuidenaren heeft bij de gemeente gemeld dat zij ook een actie zouden houden op 21 oktober voor een vrije doorvaart van het scheepvaartverkeer. 

Eerder op 20 september was er vanuit IJmuidenaren ook al een tegendemonstratie. Ik heb ook een gesprek gehad met een afvaardiging van de Bezorgde IJmuidenaren voorafgaand aan 21 oktober. 

Verloop demonstratie 21 oktober 2024

’s Nachts stond er al een groep van ongeveer 20 Bezorgde IJmuidenaren bij de Zeesluis IJmuiden om te voorkomen dat deze geblokkeerd zou worden. Hun aantal nam in de loop van de vroege ochtend toe. Vlak na 8 uur werd duidelijk dat een groep XR demonstranten op korte termijn voornamelijk op fietsen zou arriveren. 

Vanwege de veiligheid wilden we voorkomen dat de twee groepen elkaar zouden treffen. Daarom nam ik het besluit om de politie een blokkade te laten opwerpen net ten westen van de binnensluisdeur waar de Bezorgde IJmuidenaren waren. Die blokkade stond er vanaf 8.15 uur.

Omstreeks 8.15 uur blokkeerden 15 demonstranten van Extinction Rebellion de Noordersluis. Een aantal van hen ketende zich vast met lock-ons. Om 8.30 uur fietste een groep demonstranten van Extinction Rebellion richting de binnendeur van de Zeesluis IJmuiden, de plek waar de Bezorgde IJmuidenaren stonden. Zij konden daar niet komen door de opgeworpen blokkade. Zij moesten omdraaien omdat er al een demonstratie bezig was op deze sluisdeur. 

Rond 8.45 uur klommen demonstranten van XR die te voet waren gekomen, over de hekken bij de sluisdeur van de Zeesluis IJmuiden aan de buitenzijde. Zij ketenden zich meteen vast. De groep fietsers die was teruggestuurd vanaf de blokkade, voegde zich bij hen. Door deze actie kon de sluisdeur aan de  buitenzijde niet meer bediend worden en werd het  gehele scheepvaartverkeer geblokkeerd. Dit is een grond waarop ik de demonstratie kan inperken of beëindigen.

Hierop heb ik direct het bevel gegeven tot het beëindigen van de actie van Extinction Rebellion op de sluisdeur aan de buitenzijde van de Zeesluis IJmuiden. Ik vroeg hen zich te verwijderen van de sluisdeur. Toen zij hier geen gehoor aan gaven, heb ik een noodbevel afgekondigd waarna de politie in actie kwam.

Een speciale technische eenheid van de politie heeft 7 vastgeketende demonstranten zo snel mogelijk losgemaakt. Dit is precisiewerk dat tijd kost, dit gebeurt met o.a. slijptollen.

Totaal 29 demonstranten zijn vervolgens bestuurlijk opgehouden en met bussen vervoerd naar station Santpoort-Zuid. Hier mochten ze hun weg weer vervolgen zonder dat zij langer werden opgehouden. Zij zijn in de gelegenheid gesteld om hun gegevens te laten vastleggen als bewijs dat zij zijn opgehouden. Acht demonstranten deden dit. Zij ontvangen een besluit van bestuurlijk ophouden en kunnen hiertegen in bezwaar gaan. 

Na het verwijderen van de demonstranten van Extinction Rebellion van de Zeesluis IJmuiden kon de MSC Virtuosa met uiteindelijk een klein uur vertraging door de sluis varen. De groep Bezorgde IJmuidenaren maakte de sluisdeur vrij voor het cruiseschip en vertrok na het verwijderen van de demonstranten van XR. Nadat ook een tweede cruiseschip, de Silver Dawn, door de sluis was gegaan (zonder vertraging), beëindigden de demonstranten van Extinction Rebellion die de Noordersluis hadden geblokkeerd deze actie en verlieten de sluis richting Velsen-Noord. 

Om 12.50 uur waren beide sluizen weer vrij voor al het verkeer.

Sentiment

De demonstraties van 21 oktober hebben veel teweeg gebracht. Op het moment zelf en ook daarna. Ik zag dit op sociale media en op tegen mij gerichte spandoeken. Dat kwam binnen. De emotie zit diep en de gevoelens die er leven, begrijp ik. Ik weet ook dat velen het gevoel hebben dat de demonstraties niet goed zijn gegaan. 

Ik wil aangeven dat er veel wel goed is gegaan. Want zoals in de grondwet staat, hebben beide groepen bij de sluizen hun mening kenbaar kunnen maken via demonstratie. Zij kregen aandacht voor hun boodschappen. En aan het eind van de demonstratie kon iedereen weer veilig en ongedeerd naar huis. Dit is, samen met het kunnen demonstreren, voor mij altijd het belangrijkste uitgangspunt. 

Boosheid bij demonstranten en andere inwoners zit erin dat ze vinden dat beide groepen niet gelijk behandeld zijn. Dit tracht ik altijd zoveel mogelijk wel te doen. Daarbij is het zo dat zolang het veilig en ordelijk is, niet iedere overtreding meteen bestraft wordt. Er moet enige ruimte zijn. 

Ruimte gaf ik aan zowel Bezorgde IJmuidenaren als aan XR, beide waren immers in de rode zone. Ik greep echter meteen in toen het punt bereikt was dat Extinction Rebellion het scheepvaartverkeer daadwerkelijk ernstig belemmerde door ook de Zeesluis IJmuiden te blokkeren. Zoals het in de Wet Openbare Manifestaties staat, gaat dat te ver.

Ik begrijp dat niet iedereen 100% heeft gekregen wat hij of zij gewenst heeft. En dat mensen overlast ervaren hebben. Bijvoorbeeld doordat ze vanwege de blokkade korte tijd niet vrij waren om te gaan en staan waar ze willen. Dit vind ik enorm vervelend, maar het aspect veiligheid heb ik op dat moment op de eerste plaats gezet.

Demonstreren mag zolang het veilig gebeurt

Dat de demonstraties afgelopen maandag veilig zijn verlopen is te danken aan velen. Aan het leeuwendeel van de demonstranten die zich vreedzaam opgesteld hebben. Aan vele mensen van de politie, gemeente, Rijkswaterstaat en Port of Amsterdam die een goed verloop van de demonstraties ondersteund hebben. 

Met elkaar hebben we vooraf, tijdens en na afloop veel werk verzet. Werk dat we moeten doen, omdat demonstreren een grondrecht is. Je mening uitdragen via een demonstratie mag zolang het binnen de regels, vreedzaam en veilig gebeurt. Ik blijf me er met mijn team en partnerorganisaties voor inzetten dat dit in Velsen kan.

De burgemeester van de gemeente Velsen
F.C. Dales